Արխիվային փասթաթուղթ, որը ապացուցում է, թե ինչպես էր Ռոբերտ Քոչարյանը փորձում հանձնել Մեղրին

Փաստաթղթում խոսքը Քոչարյանի առաջարկության հիման վրա համանախագահների կազմած ԼՂ հարցի կարգավորման այն ծրագրի մասին է, որի համաձայն՝ Մեղրիի շրջանը  պետք է զիջվեր Ադրբեջանին՝ Լաչինի փոխարեն:

2008-ին հրապարակելով իր ձեռքի տակ հայտնված այդ փաստաթուղթը՝ ՀԺ-ն գրել էր, որ 1999 թվականի աշնանը, երբ Քոչարյանը այն ներկայացրել է Անվտանգության խորհրդում, Քոչարյանին կտրուկ ու կոպիտ դեմ են արտահայտվել Վազգեն Սարգսյանը եւ Կարեն Դեմիրճյանը՝ դուրս գալով եւ դուռը խփելով նրա երեսին: «Իսկ մի քանի շաբաթ հետո կատարվեց Հոկտեմբերի 27-ի ոճրագործությունը: Որոշ վերլուծաբաններ այս երկու փաստերի մեջ պատճառահետեւանքային կապ են տեսնում»,- ասվում է ՀԺ-ի 2008-ի փետրվարի 9-ի համարում:

Ստորեւ ներկայացնում ենք փաստաթուղթն ամբողջությամբ.

Ադրբեջանի Հանրապետությունը եւ Հայաստանի Հանրապետությունը իրենց միջեւ առկա հակամարտությունը մշտական հիմքի վրա լուծելու, ինչպես նաեւ անկախ ազգային զարգացման ու խաղաղության, կայունության ու իրենց ժողովուրդների եւ իրենց տարածաշրջանի բարգավաճման ապահովման համար անհրաժեշտ պայմաններ ստեղծելու նպատակով պայմանավորվեցին ներքոշարադրյալի մասին.

հոդված 1

Սույն Համաձայնագիրը ուժի մեջ մտնելուց հետո նախկին Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի տարածքը, Շուշիի շրջանն ու Լաչինի շրջանը (1988 թ. եղած սահմաններում, ինչպես նշված է Ա հավելվածում) փոխանցվում են Հայաստանի Հանրապետությանը: Սույն Համաձայնագիրն ուժի մեջ մտնելուց հետո Մեղրիի շրջանը (1988 թ. եղած սահմաններում, ինչպես նշված է Ա հավելվածում) փոխանցվում է Ադրբեջանի Հանրապետությանը:

հոդված 

Աղդամի, Ֆիզուլիի, Ջեբրայիլի, Կուբաթլիի, Զանգելանի, Քելբաջարի, Ղազախի եւ Շահումյանի գրավյալ տարածքները (1988 թ. եղած սահմաններում, ինչպես նշված է Ա հավելվածում) անհապաղ փոխանցվում են Ադրբեջանի Հանրապետության քաղաքական եւ վարչական վերահսկողության ներքո:

հոդված 3

Սույն Համաձայնագիրը ուժի մեջ մտնելուց հետո ցանկացած պետության բոլոր ոչ սահմանակից տարածքները (անկլավները) փոխանցվում են այն պետությանը, որը շրջապատում է դրանք:

հոդված  4

Սույն Համաձայնագիրը ուժի մեջ մտնելուց անմիջապես հետո Հայաստանը սկսում է իրականացնել իր զինված ուժերի դուրսբերումը ադրբեջանական բոլոր գրավյալ տարածքներից, ներառյալ Աղդամի, Ֆիզուլիի, Ջեբրայիլի, Կուբաթլիի, Շահումյանի, Քելբաջարի, Զանգելանի եւ Ղազախի շրջանները: Զինուժի դուրսբերումը պետք է ավարտվի սույն Համաձայնագիրն ուժի մեջ մտնելուց հետո վաթսուն օրվա ընթացքում: Այդ ուժերի հետքաշման եւ տեղափոխման պլանավորումն ու իրականացումը կկատարվի միջազգային դիտորդական ուժերի աջակցությամբ՝ 10-11 հոդվածների դրույթներին համապատասխան:

հոդված 5

Սույն Համաձայնագիրն ուժի մեջ մտնելուց անմիջապես հետո սկսվում է Մեղրիի շրջանի բնակչության եւ ներկայումս Աղդամի, Ֆիզուլիի, Ջեբրայիլի, Կուբաթլիի, Զանգելանի,  Քելբաջարի եւ Շահումյանի շրջաններում բնակվող հայերի անվտանգ եւ կամավոր տեղափոխումը Հայաստանի Հանրապետության տարածք: Այդ տեղափոխությունը պետք է ավարտվի սույն Համաձայնագիրն ուժի մեջ  մտնելուց հետո վաթսուն օրվա ընթացքում: Այդ տեղափոխության պլանավորումն ու  իրականացումը պետք է կատարվի միջազգային դիտորդական առաքելության հսկողությամբ, որը նախատեսված է սույն Համաձայնագրի 10-11 հոդվածներին համապատասխան: Մեղրիի շրջանը առաջին հերթին կբնակեցվի այդ հակամարտության հետեւանքով տեղահանված Ադրբեջանի քաղաքացիներով: Յուրաքանչյուր պետություն պատասխանատու է իր քաղաքացիների տեղափոխման համար եւ պետք է համագործակցի մյուս պետության եւ միջազգային դիտորդական առաքելության հետ: Յուրաքանչյուր պետություն պետք է ապահովի բնակավայրերի եւ մյուս ենթակառուցվածքների պաշտպանությունը փոխանցվող շրջաններում՝ նպատակ ունենալով կանխել դրանց ապամոնտաժումը, վնասումը կամ ավերումը:

հոդված  6

Ադրբեջանը եւ Հայաստանը ողջունում են միջազգային հանրության պարտավորությունը՝ աջակցելու այն ռեսուրսների համախմբմանը, որոնք անհրաժեշտ են ներքին մակարդակով տեղափոխվող անձանց շուտափույթ վերադարձը ապահովելու համար: Յուրաքանչյուր պետություն ջանքեր է գործադրում երկրի ներսում վերաբնակված իր քաղաքացիների արագ վերադարձին աջակցելու ուղղությամբ: Յուրաքանչյուր պետություն հրավիրում է Փախստականների գործերով գերագույն հանձնակատարին (ՓԳԳՀ), Կարմիր խաչի միջազգային կազմակերպությանը (ԿԽՄԿ) եւ այլ համապատասխան կազմակերպությունների՝ մոնիտորինգ իրականացնելու, այդ տեղափոխությունների կատարման գործում օգնություն եւ աջակցություն ցուցաբերելու համար: 

հոդված  7

Սույն Համաձայնագրի ստորագրումից անմիջապես հետո երկու պետություններն էլ կիրականացնեն ականազերծման միջոցառումներ՝ նպատակ ունենալով պայմաններ ստեղծել միջազգային դիտորդական առաքելության  գործունեության ծավալման եւ քաղաքացիական բնակչության անվտանգ վերադարձի ապահովման համար: Երկու  պետություններն էլ, ըստ անհրաժեշտության, դիմում են միջազգային դիտորդական առաքելությանը եւ միջազգային այլ մարմինների՝ ականազերծմանը լրացուցիչ աջակցություն ցուցաբերելու համար: Միջազգային դիտորդական առաքելությունը երկու պետություններին էլ աջակցություն կցուցաբերի ականազերծման միջոցառումներ իրականացնելու գործում՝  տեխնիկական աջակցության եւ գործունեության կոորդինացման միջոցով: Երկու պետություններն էլ միջազգային դիտորդական առաքելությանը կտրամադրեն ականների տեղաբաշխման եւ դրանց տեսակների մասին իրենց տրամադրության տակ եղած տեղեկությունները:

հոդված 8

Յուրաքանչյուր պետություն հրաժարվում է մյուս պետության հանդեպ ունեցած այն պահանջներից, որոնք բխում են Ադրբեջանի եւ Հայաստանի հակամարտությունից: Յուրաքանչյուր պետություն պատասխանատվություն է ստանձնում մյուս պետության հանդեպ իր քաղաքացիների ունեցած այն պահանջների կարգավորման համար, որոնք բխում են այդ հակամարտությունից, ինչպես նաեւ ծագում են սույն Համաձայնագրի կատարման շրջանակներում:

հոդված 9

Սույն Համաձայնագիրը ուժի մեջ մտնելուց հետո վաթսուն օրվա ընթացքում վերացվում են բոլոր տեսակի արգելանքներն ու շրջափակումները: Ադրբեջանն ու Հայաստանը մյուս պետություններին կոչ են անում վարվել նույն կերպ:

հոդված 10

Սույն Համաձայնագրի ժամանակին իրականացումն ապահովելու նպատակով երկու պետություններն էլ սույնով Եվրոպայի անվտանգության ու համագործակցության կազմակերպությանը (ԵԱՀԿ) եւ Բարձր մակարդակի պլանավորման նրա խմբին հրավիրում են ստեղծել միջազգային դիտորդական առաքելություն՝ սույն Համաձայնագրի դրույթների իրականացման համար: Ադրբեջանն ու Հայաստանը համաձայնության են գալիս միջազգային դիտորդական առաքելության ստեղծման շուրջ այն ժամանակահատվածի համար, որը անհրաժեշտ է սույն Համաձայնագրի իրականացման համար, բայց ամեն դեպքում ոչ պակաս, քան մեկ տարով: Ադրբեջանն ու Հայաստանը երաշխավորում են.

ա) միջազգային դիտորդական առաքելության եւ նրա սարքավորումների ու տեխնիկայի ազատ տեղաշարժը իրենց  համապատասխան տարածքներում, դրանք կտրել անցնելու, ինչպես նաեւ մեկից մյուսն անցնելու հնարավորություն,

բ) հարգալից վերաբերմունք միջազգային դիտորդական առաքելության անդամների եւ նրանց պահակախմբի նկատմամբ, ինչպես նաեւ նրանց կառույցների եւ սարքավորումների պահպանվածություն,

գ) միջազգային մարդասիրական իրավունքի նորմերի պահպանում:

հոդված 11

Ադրբեջանն ու Հայաստանը համաձայնում են, որ միջազգային դիտորդական առաքելությունը բաղկացած լինի ԵԱՀԿ անդամ պետություններից, բայց  դրանց կազմի մեջ չեն մտնի Ադրբեջանի Հանրապետությանը  եւ Հայաստանի Հանրապետությանը սահմանակից որեւէ պետության կամ Մինսկի խմբի համանախագահ պետությունների անձնակազմեր:

հոդված 12

Սույն Համաձայնագիրն ուժի մեջ մտնելուց անմիջապես հետո Ադրբեջանն ու Հայաստանը  բանակցություններ կսկսեն հնարավորինս կարճ ժամանակամիջոցում լիամասշտաբ եւ բնականոն դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու ուղղությամբ:

հոդված 13

Սույն Համաձայնագիրը ստորագրելուց անմիջապես հետո Ադրբեջանն ու Հայաստանը կստեղծեն համատեղ հանձնաժողով (Համաձայնագրի քաղաքացիական կողմերը) եւ Զինվորական հանձնաժողով (Համաձայնագրի ռազմական կողմերը)՝ դրանցից յուրաքանչյուրին միջազգային դիտորդական առաքելության մասնակցությամբ, նպատակ ունենալով ապահովել իրադրության կարգավորման միջոցառումներ, ներառյալ վստահության ամրապնդման միջոցառումների մշակումը, սահմանամերձ շրջանների, մաքսատների կառավարումը, տրանսպորտային համագործակցությունն ու ուղիղ օդային հաղորդակցության հաստատումը:

հոդված 14

Ադրբեջանի Հանրապետությունն ու Հայաստանի Հանրապետությունը համաձայնում են այն բանի շուրջ, որ սույն հակամարտության կապակցությամբ կալանված բոլոր անձինք պետք է ազատվեն սույն Համաձայնագրի ստորագրումից հետո 30 օրվա ընթացքում, որ  մահացածների աճյունները պետք է վերադարձվեն, որ անհետ կորած անձանց առնչությամբ պետք է հետաքննություններ անցկացվեն՝ նպատակ ունենալով պարզել նրանց անձը, գտնվելու վայրն ու ճակատագիրը: Այս պարտավորության կատարումն ապահովելու նպատակով սույն Համաձայնագրի ստորագրումից անմիջապես հետո պետք է ստեղծվի Համատեղ հանձնաժողով: Ադրբեջանն ու Հայաստանը ԿԽՄԿ-ին, ՓԳԳՀ-ին եւ մյուս միջազգային գերատեսչություններին հրավիրում են աջակցություն ցուցաբերել այս հարցում:

հոդված 15

Ադրբեջանն ու Հայաստանը համաձայնում են ապահովել ազգային հուշարձանների ու կողմերից յուրաքանչյուրի համար մշակութային, պատմական, կրոնական կամ էթնիկ նշանակություն ունեցող վայրերի սպասարկումն ու պահպանությունը: Այս պարտավորության կատարումն ապահովելու նպատակով սույն Համաձայնագրի ստորագրումից անմիջապես հետո պետք է ստեղծվի Համատեղ հանձնաժողով: Ադրբեջանն ու Հայաստանը կրթության, գիտության եւ մշակույթի հարցերով Միավորված ազգերի կազմակերպության գործակալությանը (ՅՈՒՆԵՍԿՕ) հրավիրում են աջակցություն ցուցաբերել այս  հարցում:

հոդված 16

Ադրբեջանը երաշխավորում է Հայաստանի իրավունքը՝ գոյություն ունեցող ճանապարհային եւ երկաթուղային միջանցքների միջոցով պահպանելու տրանսպորտային եւ առեւտրային կապերը Իրանի Իսլամական Հանրապետության հետ, ինչպես նաեւ ապագայում ապրանքների ու սպասարկումների տարանցման համար հաղորդակցության նոր ենթակառուցվածքների ստեղծման իրավունքը: Այդ գործունեությունը կարգավորվում է Ադրբեջանի Հանրապետության ընդհանուր մաքսային եւ տրանսպորտային օրենքներով ու դրույթներով:

հոդված 17

Ադրբեջանն ու Հայաստանը իրար հետ հարաբերություններ կպահպանեն Միավորված ազգերի կազմակերպության կանոնադրության մեջ, Հելսինկիի եզրափակիչ ակտում շարադրված սկզբունքներին եւ միջազգային իրավունքի մյուս համապատասխան դրույթներին համապատասխան: Մասնավորապես, նրանք համաձայնում են լիովին հարգել միմյանց ինքնիշխան իրավահավասարությունը, վեճերը կարգավորել խաղաղ միջոցներով եւ ձեռնպահ մնալ այնպիսի գործողություններից, որոնք սպառնալիքի միջոցով, ուժի կիրառմամբ կամ որեւէ այլ եղանակով ուղղված կլինեն մյուս պետության տարածքային ամբողջականության կամ նրա քաղաքական անկախության դեմ:

հոդված 18